یارانه‌ دوباره به چاله آمار رسید

معمای اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها در حالی پیچیده‌تر می‌شود که دولت و مجلس بر سر میزان درآمد ناشی از آزادسازی میزان قیمت حامل‌های انرژی به توافق نسبی رسیده‌اند، اما خبرها و وعده‌ها حکایت از نبود اطلاعات دقیق اقتصادی خانوار به‌عنوان پاشنه آشیل فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها دارد.

تدبیر خوداظهاری وضعیت درآمدی شهروندان در حالی به‌عنوان جدی‌ترین روش مطرح شده که به گفته برخی نمایندگان مجلس، دولت می‌تواند و براساس قانون حق دارد اطلاعات اقتصادی خانوارها را راستی‌‌‌‌آزمایی کند و ثروتمندان و افراد دارای تمکن مالی بالا را از فهرست یارانه بگیران نقدی حذف کند. احمد توکلی نماینده تهران و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در گفت‌وگو با همشهری از نبود اراده سیاسی جهت شناسایی وضعیت درآمدی شهروندان خبر می‌دهد و می‌گوید:

تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد که می‌توان اقدام به شناسایی افراد دارای درآمد بالا کرد. به گفته او استفاده از روش خوداظهاری گام نخست برای حذف یارانه نقدی افراد دارای درآمد بالاست. وی خاطرنشان می‌سازد: افراد می‌توانند وضعیت درآمدی خود را اعلام کنند و به دولت اجازه دهند درصورت اثبات غیرواقعی بودن اطلاعات ارائه‌شده، متخلفان را تا 3برابر هم جریمه کند و این اقدام باعث خواهد شد تا افراد ثروتمند که تمایلی برای نظارت بر اموال خود نداشته باشند، برای دریافت یارانه نقدی ثبت نام نکنند.

توکلی با اشاره به برخی سازوکارهای شناسایی وضعیت درآمدی شهروندان ثروتمند ازجمله اطلاعات مالیاتی افراد، کارت‌های بازرگانی، پزشکان، وکلا، حقوق‌بگیران با سطح درآمد بالا و دارندگان خودروهای گران‌قیمت می‌افزاید: درصورت وجود اراده سیاسی برای اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، دولت می‌تواند از روش همپوشانی اطلاعات اقتصادی شهروندان، اقدام به راستی‌آزمایی کند.

جعفر قادری عضو کمیسیون تلفیق بودجه مجلس هم در گفت‌وگو با همشهری، می‌گوید: استفاده از روش خوداظهاری بر مبنای روش اظهار مالیاتی افراد خواهد بود و دولت می‌تواند درصورت اظهار اطلاعات غلط شهروندانی که اطلاعات نادرست داده‌اند را از فهرست یارانه بگیران حذف و حتی آنها را جریمه کند. او می‌افزاید: راستی‌آزمایی اطلاعات اقتصادی افراد در اختیار دولت است و روش خوداظهاری در واقع به دولت اجازه می‌دهد درخصوص تشخیص وضعیت درآمدی شهروندان اقدام به راستی‌آزمایی کند و این روشی است که در نظام مالیاتی هم مبنای اخذ مالیات قرار می‌گیرد.

جمشید پژویان رئیس سابق شورای رقابت هم معتقد است که هیچ جامعه آماری کاملی برای شناسایی اقشار پردرآمد و حتی کم درآمد وجود ندارد. این کارشناس اقتصادی به همشهری گفت: نظام مالیات بر مجموع درآمد، تنها شیوه‌ای است که می‌توان براساس آن اقشار پردرآمد و کم‌درآمد را شناسایی کرد اما این سیستم هنوز در کشور ما وجود ندارد. در این شرایط نمی‌توان براساس اسناد ملکی و خودروی افراد، اقشار برخوردار را شناسایی کرد. بسیاری از افراد هستند که خانه ندارند اما خانه دیگری به نامشان است و افرادی هم هستند که هیچ‌چیز به نامشان نیست اما عملا دارایی قابل توجهی دارند.

در این سیستم غیرشفاف امکان شناسایی افراد براساس دارایی و دسته بندی آنها وجود ندارد. پژویان ادامه داد: تنها راه کاهش هزینه‌های هدفمندی یارانه‌ها این است که روش خوداظهاری به‌کار گرفته شود و از افرادی که درآمد قابل‌قبولی دارند تقاضا شود تا به‌طور داوطلبانه انصراف دهند. پردرآمدها برای اینکه دولت به دارایی آنها ورود نکند و شناسایی اموال را انجام ندهد، خودشان انصراف می‌دهند چرا که این اشخاص همواره از شناسایی دارایی‌شان برای دریافت مالیات هراس دارند.

دکترحسین راغفر نیز بر این باور است که شناسایی دهک‌های پایین درآمدی باید در دستور کار قرار گیرد و تنها به این قشر یارانه پرداخت شود. وی گفت: مکانیسم‌هایی برای شناسایی قشرهای کم درآمد از طریق کمیته امداد و بهزیستی وجود دارد که می‌توان براساس آن فقرا را شناسایی و تنها به این قشر یارانه پرداخت کرد. این شیوه به‌مراتب منطقی‌تر و کم دردسرتر از شناسایی پردرآمدهاست.